Leczenie nowotworów to ogromne osiągnięcie współczesnej medycyny — pozwala na uratowanie tysięcy istnień. Jednak każda terapia ma swoją cenę. Jedną z mniej znanych, ale bardzo poważnych konsekwencji leczenia onkologicznego jest wpływ na serce. Niektóre leki stosowane w chemioterapii mogą uszkadzać mięsień sercowy — mówimy wtedy o tzw. kardiotoksyczności.
Szczególnie narażeni na powikłania sercowe są pacjenci leczeni takimi substancjami jak antracykliny, trastuzumab, cisplatyna, czy paklitaksel. Są to leki bardzo skuteczne w walce z nowotworem, ale ich działanie nie zawsze kończy się tylko na komórkach nowotworowych. Serce, jako jeden z najbardziej wrażliwych organów, potrafi ucierpieć w wyniku ich działania. Co więcej, nie tylko chemioterapia, ale także radioterapia mogą prowadzić do uszkodzeń układu sercowo-naczyniowego.
Dlaczego serce cierpi?
Na poziomie komórkowym za problemy z sercem odpowiadają głównie trzy procesy:
- stres oksydacyjny (czyli nadmiar tzw. wolnych rodników),
- zaburzenia funkcji mitochondriów (komórkowych „elektrowni”),
- programowa śmierć komórek mięśnia sercowego (fachowo nazywana apoptozą).
W zdrowym organizmie produkcja wolnych rodników i ich neutralizacja są w równowadze. Jednak niektóre leki przeciwnowotworowe zaburzają ten balans, co może prowadzić do uszkodzenia białek, DNA i błon komórkowych. To z kolei może skutkować obumieraniem komórek serca i utratą jego funkcji. Co ciekawe, nie tylko dojrzałe komórki serca są zagrożone — również te, które odpowiadają za regenerację serca (komórki progenitorowe), mogą być niszczone przez chemioterapię.
Czy można się przed tym uchronić?
Tak, ale kluczem jest profilaktyka i monitorowanie. Zanim pacjent rozpocznie terapię onkologiczną, lekarze powinni ocenić jego serce — i to nie tylko raz. Monitorowanie stanu serca powinno trwać przez cały okres leczenia i jeszcze długo po jego zakończeniu. Wczesne wykrycie problemu może zapobiec poważnym konsekwencjom, takim jak niewydolność serca.
Jednym z najbardziej obiecujących kierunków badań jest zrozumienie, dlaczego niektórzy pacjenci są bardziej podatni na kardiotoksyczność niż inni. Wszystko wskazuje na to, że duże znaczenie mają czynniki genetyczne.
W ramach badań prowadzonych przez Studenckie Koło Naukowe Laboratoryjnej Genetyki Medycznej sprawdzane jest czy niektóre warianty genów odpowiedzialnych za stres oksydacyjny mogą zwiększać ryzyko uszkodzeń serca u kobiet leczonych chemioterapią z powodu raka piersi.
Analizowane są cztery konkretne warianty genów:
- CYBA – związany z produkcją wolnych rodników,
- CYP3A5 – odpowiadający za metabolizm leków,
- ERBB2 (HER2) – kluczowy w leczeniu niektórych nowotworów piersi,
- RAC2 – wpływający na reakcje komórkowe związane z odpornością i stresem oksydacyjnym.
Wybór tych wariantów nie jest przypadkowy — zostały one wcześniej wskazane w dużej metaanalizie obejmującej 88 genów i ponad 150 różnych zmian genetycznych. Co ciekawe, jak dotąd nie przeprowadzono badań nad tymi konkretnymi wariantami w kontekście pacjentek z Polski czy Europy leczonych zgodnie z aktualnymi schematami terapii.
Ku przyszłości — leczenie szyte na miarę
Jeśli okaże się, że niektóre warianty genów rzeczywiście zwiększają ryzyko kardiotoksyczności, otworzy to drzwi do spersonalizowanego leczenia nowotworów. Pacjentki z określoną „genetyczną podatnością” mogłyby otrzymać łagodniejsze schematy leczenia lub równocześnie leki chroniące serce. Nie chodzi tu tylko o skuteczniejsze leczenie raka, ale także o zapewnienie pacjentkom lepszej jakości życia — bez późniejszych problemów z sercem.
👉 Czytaj także: Hiperglikemia polekowa w trakcie leczenia onkologicznego
Opracowanie i kontakt: Ewelina Bukowska-Olech, ebukowska[at]ump.edu.pl (Katedra i Zakład Diagnostyki Laboratoryjnej), Filip Glista filipg090700[at]gmail.com (SKN Laboratoryjnej Genetyki Medycznej)
Zezwalamy na bezpłatny przedruk artykułów ze strony pod wyłącznym warunkiem podania źródła artykułu. Prosimy o podanie następującego źródła: Nauka i Zdrowie – onauce.ump.edu.pl
Prezentowane treści mają charakter wyłącznie informacyjny oraz edukacyjny i nie powinny być interpretowane jako porady medyczne służące do diagnozowania lub leczenia.
