Dla wielu osób z chorobą afektywną dwubiegunową walka ze snem jest nieustanna, szczególnie w epizodach depresyjnych. To nie tylko kwestia złej nocy – to głęboka, zaburzająca bezsenność, która może nasilać wahania nastroju i utrudniać kontrolę choroby. Ale co, jeśli klucz do tego problemu leży nie tylko w naszych nawykach, lecz także w genach?
Najnowsze badania prowadzone przez Ovinuchiego Ejiohuo, doktoranta Szkoły Doktorskiej UMP z Zakładu Genetyki Psychiatrycznej oraz Pracowni Biologii Molekularnej i Komórkowej, przy współpracy zespołu doświadczonych klinicystów i naukowców, oferują nowy wgląd w ten problem. Ovinuchi pracuje pod opieką swoich promotorów – prof. dr hab. Aleksandry Szczepankiewicz, kierownik Centrum Medycyny Eksperymentalnej oraz Pracowni Biologii Molekularnej i Komórkowej, oraz dr hab. Joanny Pawlak, kierownik Zakładu Genetyki Psychiatrycznej.
Naukowcy postanowili zbadać związek między konkretnym genem – FKBP5 – a objawami bezsenności u osób z chorobą afektywną dwubiegunową związaną ze stresem. Gen FKBP5 odgrywa kluczową rolę w systemie odpowiedzi organizmu na stres. Wcześniejsze badania wykazały, że jego warianty (polimorfizmy) mogą wpływać na reakcję na stres, a nawet na ryzyko zaburzeń nastroju. Do tej pory jednak żaden wariant tego genu nie został bezpośrednio powiązany z bezsennością w przebiegu choroby dwubiegunowej – zwłaszcza w kontekście stresu.
W badaniu przeanalizowano 347 osób z chorobą afektywną dwubiegunową i wykazano istotny statystycznie związek między wariantem FKBP5 rs755658 a objawami bezsenności. Zależność ta była szczególnie silna u osób, które przed wystąpieniem choroby doświadczyły poważnego stresora.
Wyniki sugerują interesujący i klinicznie istotny wzorzec. Osoby z genotypami CT i CC wariantu rs755658 częściej doświadczały objawów bezsenności podczas epizodów depresyjnych, gdy stres odgrywał rolę. Autorzy badania przypuszczają, że allel C może być „allelem ryzyka”, zwiększającym podatność na bezsenność związaną ze stresem.
Badanie nie zakończyło się na samym stwierdzeniu zależności. Dzięki zastosowaniu zaawansowanych narzędzi bioinformatycznych naukowcy przeanalizowali, jak ten wariant działa na poziomie molekularnym. Okazało się, że choć nie zmienia on bezpośrednio struktury białka, może wpływać na ekspresję genu i regulację innych genów – szczególnie w obszarach mózgu odpowiedzialnych za nastrój i stres. To oznacza, że wariant ten może subtelnie zmieniać sposób, w jaki mózg radzi sobie ze stresem, prowadząc do zaburzeń snu.
Odkrycie to stanowi znaczący krok naprzód w zrozumieniu złożonej relacji między genami, środowiskiem a zdrowiem psychicznym. Po raz pierwszy ten konkretny wariant FKBP5 został powiązany z objawem psychiatrycznym. Choć badanie ma charakter eksploracyjny i obejmuje niewielką grupę, jego wyniki są cenne.
Lepsze poznanie genów zwiększających ryzyko bezsenności związanej ze stresem może w przyszłości pozwolić lekarzom skuteczniej dopasowywać leczenie do indywidualnych potrzeb pacjentów. To przypomnienie, że nawet w obliczu wyzwań choroby afektywnej dwubiegunowej, głębsze zrozumienie genetyki i środowiska może prowadzić do spokojniejszego, bardziej regenerującego snu.
Żródło
- Ejiohuo O, Bilska K, Gattner K, Mech Ł, Spalek D, Skibińska M, DmitrzakWęglarz M, Kapelski P, Narożna B, Budziński B, Szczepankiewicz A, Pawlak J, Association of FKBP5 gene polymorphism with insomnia symptoms in the depressive episodes of stress-related bipolar disorder, Advances in Medical Sciences, https://doi.org/10.1016/j.advms.2025.09.004.
Kontakt: Ovinuchi Prince Ejiohuo, ovinuchi.ejiohuo[at]gmail.com
Promotorzy: prof. Aleksandra Szczepankiewicz, Centrum Medycyny Doświadczalnej, dr hab. Joanna Pawlak, Zakład Genetyki w Psychiatrii
Zezwalamy na bezpłatny przedruk artykułów ze strony pod wyłącznym warunkiem podania źródła artykułu. Prosimy o podanie następującego źródła: Nauka i Zdrowie UMP – onauce.ump.edu.pl
Prezentowane treści mają charakter wyłącznie informacyjny oraz edukacyjny i nie powinny być interpretowane jako porady medyczne służące do diagnozowania lub leczenia.
Could a gene explain your stress-related bipolar insomnia?
For many living with bipolar disorder, the struggle with sleep can be relentless, especially during depressive episodes. This isn’t just about deep, disruptive insomnia that can worsen mood swings and make the disorder harder to manage. But what if the key to this issue lies not only in our habits, but in our genes?
A recent study by Ovinuchi Ejiohuo, a student of the UMP Doctoral School from the Department of Psychiatric Genetics and Molecular and Cell Biology Unit, and a team of expert clinicians and scientists, offers a potentially new insight. Ovinuchi is mentored by the expertise of his supervisors, Prof. Dr. Hab. Aleksandra Szczepankiewicz, Head of the Centre for Experimental Medicine and Head of the Molecular and Cell Biology Unit, and Dr. Hab. Joanna Pawlak (Associate Professor and Psychiatrist), Head of the Department of Psychiatric Genetics.
These researchers set out to explore the connection between a specific gene, FKBP5, and insomnia symptoms in people with stress-related bipolar disorder. The FKBP5 gene is a major player in our body’s stress response system. Past research has shown that its variations, or „polymorphisms,” can influence how we react to stress and even our risk for mood disorders. However, until now, no one had directly linked a specific FKBP5 gene variant to insomnia in bipolar disorder, especially in the context of stress.
The study analyzed 347 individuals with bipolar disorder and discovered a statistically significant association between a specific gene variant, FKBP5 rs755658, and insomnia symptoms. This link was particularly strong in individuals who reported a major stressor before the onset of their disorder.
The findings suggest a fascinating, clinically relevant pattern. Individuals with the CT and CC genotypes of the rs755658 variant were found to have a higher likelihood of experiencing insomnia symptoms during depressive episodes when stress was a factor. The study’s authors theorise that the C allele may be a „risk allele” that makes people more vulnerable to stress-related insomnia.
The study didn’t stop at simply finding an association. Using advanced bioinformatics tools, the scientists looked at how the rs755658 variant functions at a molecular level. They found that while this variant doesn’t directly change the protein it creates, it may influence gene expression and affect how other genes are regulated, especially in brain regions critical for mood and stress. This means the gene variant might be quietly changing the way our brain handles stress, ultimately leading to sleep disturbances.
This discovery is another step forward in understanding the complex connection between our genes, the environment, and mental health. It’s the first time this specific FKBP5 variant has been linked to a psychiatric symptom or disorder. While the study is exploratory and based on a small sample size, its findings are valuable. By understanding which gene variants increase a person’s risk for stress-related insomnia, doctors could potentially tailor treatment plans to better manage these symptoms. It reminds us that even with the challenges of bipolar disorder, a deeper understanding of our genetics and environment can light the way to a more peaceful, well-rested life.
This PhD work is funded through the UMP Doctoral School Large Research Grant number 126/2024/DGB from the statutory funds for young scientists awarded to Ovinuchi Ejiohuo.
Source
- Ejiohuo O, Bilska K, Gattner K, Mech Ł, Spalek D, Skibińska M, DmitrzakWęglarz M, Kapelski P, Narożna B, Budziński B, Szczepankiewicz A, Pawlak J, Association of FKBP5 gene polymorphism with insomnia symptoms in the depressive episodes of stress-related bipolar disorder, Advances in Medical Sciences, https://doi.org/10.1016/j.advms.2025.09.004.
Contact: Ovinuchi Prince Ejiohuo, ovinuchi.ejiohuo[at]gmail.com
Supervisors: prof. Aleksandra Szczepankiewicz, Centre of Experimental Medicine, dr hab. Joanna Pawlak, Department of Psychiatric Genetics
We allow free reprinting of articles from the website under the sole condition that the source of the article is mentioned. Please cite the following source: Nauka i Zdrowie UMP (Science and Health PUMS) – onauce.ump.edu.pl
The content presented is for informational and educational purposes only and is not intended as a substitute for professional medical advice, diagnosis, or treatment.
