Ból stawów biodrowych i kolanowych związany z chorobą zwyrodnieniową (osteoartrozą) to powszechny problem, który znacząco obniża jakość życia – zwłaszcza u osób starszych. Choć standardem leczenia zaawansowanych przypadków jest endoprotezoplastyka (wszczepienie sztucznego stawu), wielu pacjentów – z powodu wieku, wielochorobowości czy zespołu kruchości (obniżonej rezerwy organizmu związanej ze starzeniem się) – nie kwalifikuje się do operacji. Inni z kolei cierpią z powodu przetrwałego bólu po przeprowadzonych już zabiegach.
Zespół badaczy z Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu zaproponował przełomowe rozwiązanie tego problemu. W dwóch niezależnych, randomizowanych badaniach klinicznych wysokiej jakości (czyli badaniach z losowym przydziałem pacjentów do grupy leczonej i kontrolnej)) oceniono skuteczność chemicznej neurolizy nerwów okołostawowych – techniki polegającej na precyzyjnym uszkodzeniu zakończeń nerwowych odpowiedzialnych za przewodzenie bólu, z wykorzystaniem 95% alkoholu etylowego (podawanego pod kontrolą ultrasonografii.
- W leczeniu bólu stawu biodrowego zastosowano tzw. neurolizę nerwów okołostawowych w obrębie stawu biodrowego (PENG neurolysis), celując w gałęzie stawowe nerwu udowego i zasłonowego.
- W terapii bólu kolana celem były nerwy okołostawowe kolana, odpowiadające za przewodzenie bodźców bólowych z tego stawu).
W obu przypadkach uzyskano bardzo istotne klinicznie efekty:
- redukcję bólu nawet o 60–70%, utrzymującą się przez co najmniej 6 miesięcy,
- znaczące ograniczenie zużycia opioidów – spożycie morfiny w grupie leczonej spadło niemal do zera,
- poprawę jakości życia (mierzoną standaryzowanym kwestionariuszem EQ-5D-5L – narzędziem oceniającym zdrowie w pięciu wymiarach, m.in. mobilności, samoobsługi i odczuwania bólu),
- brak działań niepożądanych, w tym powikłań neurologicznych.
Zabieg wykonywany jest w warunkach ambulatoryjnych (czyli bez konieczności pozostawania w szpitalu), trwa kilkanaście minut i nie wymaga hospitalizacji. Dzięki zastosowaniu ultrasonografii możliwe jest precyzyjne dotarcie do nerwów odpowiedzialnych za ból, bez uszkadzania sąsiadujących struktur.
Co ważne, metoda ta nie wymaga użycia specjalistycznego sprzętu, takiego jak stosowany w procedurach termolezji (uszkodzenia nerwów prądem o wysokiej częstotliwości) czy kriolezji (niszczenia nerwów przy użyciu niskiej temperatury). Może być z powodzeniem przeprowadzana w poradniach leczenia bólu, co zwiększa jej dostępność i praktyczne zastosowanie w codziennej praktyce klinicznej.
W obliczu narastającego problemu starzejącego się społeczeństwa zaproponowana technika może stanowić realną, bezpieczną i skuteczną alternatywę lub uzupełnienie leczenia – zarówno dla pacjentów oczekujących na zabieg, jak i tych, którzy z różnych przyczyn nie mogą być operowani lub cierpią z powodu przewlekłego bólu po operacji.
To osiągnięcie pokazuje, jak innowacyjne wykorzystanie dobrze znanych technik może przynieść realną ulgę pacjentom, ograniczyć stosowanie opioidów – substancji odpowiedzialnych za narastającą epidemię uzależnień – oraz zmniejszyć obciążenie systemu opieki zdrowotnej.
Źródła
- Reysner, M., Reysner, T., Kowalski, G., Mularski, A., Daroszewski, P. Wieczorowska-Tobis, K., 2025. Chemical ablation of pericapsular nerve group with 95% ethanol for pain relief and quality of life in patients with hip osteoarthritis: a prospective, double-blinded, randomised, controlled trial. British Journal of Anaesthesia 135: 382-389. https://doi.org/10.1016/j.bja.2025.04.045
- Reysner M, Reysner T, Kowalski G, Mularski A, Daroszewski P, Wieczorowska-Tobis K. Effect of Ultrasound-Guided Genicular Nerve Neurolysis vs Sham Procedure on Pain in Patients With Knee Osteoarthritis: A Randomized Clinical Trial. Pain Medicine. 2025 https://doi.org/10.1093/pm/pnaf081
Opracowanie: dr n.med. Małgorzata Reysner, Katedra i Klinika Medycyny Paliatywnej, Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi w Poznaniu Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Czytaj też: Nie musisz cierpieć. Prawdy i mity o bólu przewlekłym
Zezwalamy na bezpłatny przedruk artykułów ze strony pod wyłącznym warunkiem podania źródła artykułu. Prosimy o podanie następującego źródła: Nauka i Zdrowie UMP – onauce.ump.edu.pl
Prezentowane treści mają charakter wyłącznie informacyjny oraz edukacyjny i nie powinny być interpretowane jako porady medyczne służące do diagnozowania lub leczenia.
