Cukrzyca typu 2 to jedna z najczęściej występujących chorób przewlekłych na świecie – i jedna z najpoważniejszych chorób cywilizacyjnych. Jej rozwój jest ściśle związany z niezdrowym stylem życia: brakiem ruchu, nadmiarem kalorii, stresem. Często towarzyszy jej nadwaga lub otyłość, nadciśnienie oraz zaburzenia gospodarki lipidowej (wysoki poziom „złego” cholesterolu LDL, niski HDL i podwyższone triglicerydy).
Rzadziej występującą postacią choroby (ok. 10% wszystkich przypadków) jest cukrzyca typu 1, która ma zupełnie inne podłoże – to choroba autoimmunologiczna. W jej przebiegu układ odpornościowy pacjenta atakuje i niszczy komórki beta trzustki odpowiedzialne za produkcję insuliny. W efekcie chorzy muszą dostarczać insulinę z zewnątrz – codziennie, przez całe życie – w formie zastrzyków lub z wykorzystaniem osobistej pompy insulinowej.
Cukrzyca typu 1 i insulinooporność – trudne połączenie
Choć cukrzyca typu 1 dotyczy głównie osób szczupłych, w ostatnich latach coraz częściej obserwuje się sytuację, w której u pacjentów z tym typem cukrzycy rozwija się nadwaga i insulinooporność – czasem od samego początku choroby, innym razem po wielu latach jej trwania.
Taki stan, określany jako „podwójna cukrzyca” (ang. double diabetes), wiąże się z koniecznością stosowania coraz wyższych dawek insuliny. To z kolei może pogłębiać problem nadmiernej masy ciała i zwiększać ryzyko niedocukrzenia (hipoglikemii). Dlatego lekarze i farmaceuci szukają rozwiązań, które pozwoliłyby ograniczyć dawki insuliny do niezbędnego minimum – oczywiście bez jej całkowitego odstawienia, co w cukrzycy typu 1 nie jest możliwe.
Poza modyfikacją stylu życia – odpowiednią dietą, redukcją masy ciała i regularną aktywnością fizyczną – coraz częściej sięga się także po leki pomocnicze. Jednym z nich jest metformina, znana głównie jako podstawowy lek w leczeniu cukrzycy typu 2 i stanu przedcukrzycowego.
Metformina działa głównie poprzez poprawę wrażliwości tkanek na insulinę, zmniejszenie produkcji glukozy w wątrobie oraz ograniczenie wchłaniania glukozy w jelitach. Dzięki tym mechanizmom może wspierać pacjentów z cukrzycą typu 1, którzy jednocześnie wykazują cechy insulinooporności.
Metformina w cukrzycy typu 1 – nowy kierunek?
Zespół badaczy z Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, w skład którego wchodzą farmaceuci z Katedry i Zakładu Farmacji Klinicznej i Biofarmacji i diabetolodzy z Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych i Diabetologii, przeprowadził pilotażowe badanie z udziałem 30 dorosłych pacjentów z cukrzycą typu 1. Celem było sprawdzenie, czy metformina może wspomóc terapię u osób z cechami insulinooporności i hiperinsulinizmu jatrogennego (czyli wynikającego z leczenia).
Badacze oceniali skuteczność metforminy na podstawie takich parametrów jak:
- eGDR – wskaźnik utylizacji glukozy, pośrednio oceniający insulinooporność,
- DDI – dobowa dawka insuliny,
- TIR – czas w zakresie docelowym glikemii, który odzwierciedla jakość kontroli cukrzycy,
a także oznaczali stężenie metforminy we krwi pacjentów.
W badaniu wykorzystano nowoczesne narzędzia monitorowania glikemii, w tym systemy ciągłego monitorowania (CGM), które pozwalają precyzyjnie ocenić parametry TIR oraz identyfikować niebezpieczne epizody hipo- i hiperglikemii.
Co pokazały wyniki?
Wstępne rezultaty sugerują, że metformina może być wartościowym wsparciem leczenia w cukrzycy typu 1 – zwłaszcza u osób, u których lek osiągnął odpowiednio wysokie stężenie w organizmie. Korzyści kliniczne obejmowały m.in. poprawę wskaźników eGDR i TIR oraz zmniejszenie dziennych dawek insuliny.
Wyniki sugerują również, że indywidualne różnice w metabolizmie i wchłanianiu metforminy mogą wpływać na skuteczność terapii, co otwiera nowe pytania o potencjalną rolę farmakogenomiki w personalizacji leczenia.
Choć rutynowe oznaczanie poziomu metforminy we krwi nie jest obecnie możliwe w codziennej praktyce klinicznej, badacze wskazują, że monitorowanie wskaźnika eGDR może być pomocne w ocenie skuteczności tego leczenia.
To obiecujący kierunek – metformina, znana głównie z terapii cukrzycy typu 2, może również znaleźć swoje miejsce w leczeniu cukrzycy typu 1 jako lek wspomagający w wybranych przypadkach.
Źródła
- Bekier Małgorzata, Uruska Aleksandra, Zozulińska-Ziółkiewicz Dorota, Grześkowiak Edmund, Szkutnik-Fiedler Danuta. Metformin in type 1 diabetes with iatrogenic insulin resistance and hyperinsulinemia. Determination of drug concentration in plasma and its relationship with therapeutic effect – pilot study. Curr. Topics Diabet. 2024: Vol. 4, nr 1, s. 102 (abstr. 55). XXV Scientific Congress of Diabetes Poland. Warsaw, 23-25 May 2024..
- Bekier Małgorzata, Szkutnik-Fiedler Danuta, Uruska Aleksandra. Metformina w cukrzycy typu 1 z jatrogenną insulinoopornością. Oznaczenie stężenia leku we krwi i jego związek z efektem terapeutycznym. W: I Sympozjum Polskiego Towarzystwa Farmacji Klinicznej, Warszawa, 28-29 września 2023, s. 26-29 (abstr. P9).
- Bekier Małgorzata, Szkutnik-Fiedler Danuta, Uruska Aleksandra. Insulin resistance and iatrogenic hyperinsulinemia in type 1 diabetes – norm or complication? Role of metformin in type 1 diabetes mellitus. Acta Pol. Pharm. 2023: 80, 4, 31-539. https://doi.org/10.32383/appdr/171429
Kontakt: Małgorzata Bekier, Katedra i Zakład Farmacji Klinicznej i Biofarmacji, mbekier[at]ump.edu.pl, Aleksandra Uruska, Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii, auruska[at]ump.edu.pl, Danuta Szkutnik-Fiedler, Katedra i Zakład Farmacji Klinicznej i Biofarmacji, dszkutnik[at]ump.edu.pl
Zezwalamy na bezpłatny przedruk artykułów ze strony pod wyłącznym warunkiem podania źródła artykułu. Prosimy o podanie następującego źródła: Nauka i Zdrowie – onauce.ump.edu.pl
Prezentowane treści mają charakter wyłącznie informacyjny oraz edukacyjny i nie powinny być interpretowane jako porady medyczne służące do diagnozowania lub leczenia.
