Wiele kobiet przez lata zmaga się z bólem, obrzękami i uczuciem ciężkości nóg, nie znajdując jednoznacznej przyczyny swoich dolegliwości. Czasem słyszą, że to kwestia stylu życia, innym razem – że „taka pani uroda”. Tymczasem jedną z możliwych przyczyn tych objawów jest lipedema – choroba, o której wciąż mówi się zbyt za mało, także w gabinetach lekarskich.
Czym jest lipedema?
Lipedema (lub lipoedema) to przewlekła, postępująca choroba podskórnej tkanki tłuszczowej, występująca niemal wyłącznie u kobiet. Szacuje się, że dotyka od 11% do 19% kobiet na świecie. Choroba ma podłoże genetyczne, a jej początek wiąże się zwykle ze zmianami hormonalnych zachodzącymi w okresie dojrzewania, ciąży bądź menopauzy. Lipedema cechuje się symetrycznym, bolesnym rozrostem podskórnej tkanki tłuszczowej – najczęściej w obrębie kończyn dolnych. Znacznie rzadziej obejmuje kończyny górne. Jednak w obu przypadkach zmiany nie dotyczą stóp, czy dłoni, co jest ważną cechą diagnostyczną.
W odróżnieniu od klasycznej otyłości, tkanka tłuszczowa w lipedemie ma inny charakter – jest bardziej włóknista, bolesna i oporna na redukcję dietą lub ćwiczeniami.
Objawy – czy to tylko kwestia estetyki?
Zdecydowanie nie. Chorobie towarzyszą objawy takie jak:
- symetryczne powiększenie obwodu nóg lub ramion,
- ból i uczucie ciężkości nóg,
- nadwrażliwość na dotyk,
- skłonność do powstawania siniaków,
- wyraźna granica pomiędzy zajętymi chorobowo kończynami, a zdrowymi stopami lub dłońmi – tzw. objaw mankietu,
- widoczne zaburzone proporcje sylwetki – szczególnie pomiędzy górną, a dolną częścią ciała,
- brak efektów redukcji tkanki tłuszczowej na kończynach, biodrach i ew. pośladkach mimo stosowania klasycznych diet, czy aktywności fizycznej.
W niektórych przypadkach może również dojść do wtórnych zmian skórnych, takich jak zgrubienia i guzki w tkance tłuszczowej.
Objawy lipedemy wykraczają daleko poza kwestie wyglądu. Choroba wpływa na komfort życia, samopoczucie oraz zdrowie fizyczne, a w zaawansowanych stadiach może prowadzić do ograniczeń ruchowych czy wtórnych problemów, takich jak obrzęk limfatyczny. Lipedema zwiększa również ryzyko rozwoju przewlekłej niewydolności żylnej oraz może nasilać objawy współistniejącej otyłości.
Jak diagnozuje się lipedemę?
Obecnie nie istnieje jedno n0arzędzie, które pozwala na jednoznaczne rozpoznanie choroby. Diagnostyka opiera się na badaniu fizykalnym, analizie objawów oraz zastosowaniu badań obrazowych, takich jak:
• USG,
• analiza składu ciała metodą absorpcjometrii rentgenowskiej o podwójnej energii (DEXA),
• limfoscyntygrafia,
• rezonans magnetyczny.
Dzięki tym metodom możliwe jest odróżnienie lipedemy od obrzęku limfatycznego i otyłości, z którymi często bywa mylona. Ważną rolę odgrywa także diagnostyka różnicowa z przewlekłą niewydolnością żylną oraz rzadkimi zespołami lipodystrofii. Niestety ze względu na brak świadomości choroby, lipedema bywa przez lata błędnie diagnozowana jako otyłość, co opóźnia wdrożenie odpowiedniego leczenia.
Czy lipedemę da się leczyć?
Ze względu na genetyczne podłoże lipedemy, nie ma możliwości jej całkowitego wyleczenia. Leczenie skupia się na łagodzeniu objawów i poprawie jakości życia pacjentki. Stosuje się głównie postępowanie zachowawcze:
- kompresjoterapię (np. odzież uciskowa, kompresyjne produkty pończosznicze, opaski elastyczne o małej rozciągliwości),
- aktywność fizyczną o niskim obciążeniu (np. nordic walking, pływanie),
- dietę ketogeniczną i przeciwzapalną (bogatą w antyoksydanty),
- manualny drenaż limfatyczny.
Choć nie istnieje „dieta na lipedemę”, unikanie żywności przetworzonej i bogatej w cukry proste może łagodzić stan zapalny i poprawiać komfort pacjentek.
Gdy leczenie zachowawcze nie przynosi oczekiwanych efektów, można rozważyć zabieg chirurgiczny, np. liposukcję. Najlepiej sprawdza się on u pacjentek z łagodnymi lub umiarkowanymi postaciami choroby, bez dużych deformacji kończyn. Zabieg zwykle wykonuje się na bocznych powierzchniach ud i bioder. Liposukcja innych obszarów jest trudniej dostępna, bardzo kosztowna i wiąże się z większym ryzykiem powikłań.
Ważne jest, by zabiegi chirurgiczne wykonywał zespół doświadczony w leczeniu lipedemy – w przeciwnym razie istnieje ryzyko uszkodzenia układu limfatycznego.
Świadomość choroby – wciąż zbyt niska
Kobiety zmagające się z lipedemą często niesprawiedliwie postrzegane są jako osoby „leniwe” lub „niedbające o siebie”. W rzeczywistości wielokrotne, nieskuteczne próby odchudzania mogą prowadzić do frustracji, poczucia bezradności, wycofania społecznego, a nawet depresji. Dlatego kluczowe jest indywidualnie dobrane leczenie, ale również wsparcie psychologiczne w budowaniu samoakceptacji oraz pomoc stylistyczna w doborze ubioru dostosowanego do sylwetki. Ważnym elementem opieki nad pacjentką z lipedemą jest również edukacja rodziny i bliskich – zrozumienie natury choroby może zwiększyć akceptację i poprawić relacje społeczne.
Świadomość choroby, zrozumienie jej mechanizmów i empatyczne otoczenie mogą przerwać błędne koło „walki z własnym ciałem” i realnie poprawić jakość życia pacjentek dotkniętych lipedemą.
Źródła:
- Tomczak J, Dzierla J, Sarba A, Fałczyńska A, Krasiński Z, Gabriel M. Multifaced lipoedema: a problematic and com-plex condition in the population of young women. Eur J Transl Clin Med. 2025;8(1):00-00. doi: 10.31373/ejtcm/201944.
- E. Dudek, W. Białaszek, and M. Gabriel, “Quality of life, its factors, and sociodemographic characteristics of Polish women with lipedema,” BMC Women’s Health, vol. 21, no. 1, p. 27, Jan. 2021, doi: 10.1186/s12905-021-01174-y.
- Wounds UK. Best Practice Guidelines: The Management of Lipoedema. London: Wounds UK, 2017
Opracowanie: mgr Aleksandra Sarba, dr Jolanta Tomczak, prof. Marcin Gabriel, Klinika Chirurgii Naczyniowej, Wewnątrznaczyniowej, Angiologii i Flebologii UMP.
Kontakt: mgr Aleksandra Sarba, asarba[at]ump.edu.pl
Zezwalamy na bezpłatny przedruk artykułów ze strony pod wyłącznym warunkiem podania źródła artykułu. Prosimy o podanie następującego źródła: Nauka i Zdrowie UMP – onauce.ump.edu.pl
Prezentowane treści mają charakter wyłącznie informacyjny oraz edukacyjny i nie powinny być interpretowane jako porady medyczne służące do diagnozowania lub leczenia.
